Βουλευτές Επικρατείας, ένας αριστοκρατικός θεσμός

[Xenios]

Του Φ. Καλλιγκοπουλου

Μόνον η στιβαρή προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αλλά και η αρχηγική «ιδιοτέλεια» των έκτοτε πρωθυπουργών, διατήρησε για 35 χρόνια τώρα τον μάλλον αριστοκρατικό θεσμό των βουλευτών Επικρατείας, που συνιστά καθαρή αρχηγική προνομία. Αν, θεωρητικώς, ετίθετο σήμερα σε ψηφοφορία σε συνταγματική αναθεώρηση η διάταξη και εγκατέλειπαν οι βουλευτές την «αρχηγοφοβία», θα την κατεψήφιζαν πανηγυρικά. Η μικρή λίστα των 12 - 15 βουλευτών Επικρατείας κατά την πρόβλεψη του Συντάγματος, προέκυψε από την αρχική σκέψη του Κωνσταντίνου Καραμανλή να συμπεριλάβει μετά την τραυματική περίοδο της δικτατορίας στα ψηφοδέλτιά του εξέχοντες επιστήμονες, καταξιωμένες προσωπικότητες Ελλήνων που διέπρεπαν στο εξωτερικό, αλλά και προσωπικότητες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δεν θα ήσαν διατεθειμένες να κατέβουν στο στίβο της πολιτικής. Επειδή ο θεσμός του εξωκοινοβουλευτικού υπουργού ήταν περίπου ταμπού, θα ήταν μια ευκαιρία - φυτώριο για χρησιμοποίησή τους σε υπουργικούς θώκους .

Πώς ξεκίνησε

Αρχικά με τον πρώτο εκλογικό νόμο του 1974 και στη συνέχεια με το πρώτο Σύνταγμα του 1975, εισήχθη ο μέχρι τότε άγνωστος θεσμός των βουλευτών Επικρατείας, ο αριθμός των οποίων δεν θα μπορούσε (Σ. 54 παρ. 3) να είναι μεγαλύτερος από το ένα εικοστό του όλου αριθμού των βουλευτών και να εκλέγεται ενιαίως σε ολόκληρη την επικράτεια. Στην πρώτη μεταδικτατορική Βουλή, αλλά και το 1977, ο Καραμανλής τήρησε αυτό που πίστευε. Προσωπικότητες όπως ο Μιχάλης Στασινόπουλος, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, η Ελένη Βλάχου, οι καθηγητές Δημήτριος Ευρυγένης, Διονύσης Ζακυθηνός, Κυπριανός Μπίρης, Κων. Τρυπάνης, ο αναπληρωτής γ.γ. του ΟΗΕ Κωνσταντίνος Σταυρόπουλος, αλλά και ο Ευάγγελος Παπανούτσος από την πλευρά της Ενωσης Κέντρου - Νέες Δυνάμεις ήσαν τα πρώτα ονόματα. Το ’77 οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος (ώς το 1985), Σπύρος Δοξιάδης, Γιώργος Κοντογιώργης.

Μπήκε όμως και για πρώτη τιμητική αποστρατεία ο Σόλων Γκίκας, που πεθαίνοντας έφερε στο προσκήνιο τον διαπρεπή οικονομολόγο Γιάννη Παλαιοκρασσά. Τότε άναψε το άστρο κι ενός ακόμη οικονομολόγου που διέπρεπε στη διεθνή τράπεζα του ΟΗΕ, του Σταύρου Δήμα, που περιελήφθη στους 12. Από το ΠΑΣΟΚ εξελέγησαν μεταξύ άλλων ο Σπύρος Πλασκοβίτης, η Αμαλία Φλέμινγκ, αλλά και ο Στέφανος Τζουμάκας.

Είχε αρχίσει ήδη να φυλλορροεί το Κέντρο και τα δύο κόμματα εξουσίας προσπαθούσαν να αποκομίσουν οφέλη. Ετσι ο ναύαρχος Ιωάννης Τούμπας ήταν στο πρώτο ψηφοδέλτιο της Ν.Δ., ενώ από το 1981 ώς το 1989 εξασφάλισε το ΠΑΣΟΚ μέσω του «Επικρατείας» στέγη στον Γεώργιο Μαύρο. Την ίδια χρονιά άναψε μέσω των «Δώδεκα» το άστρο των Γιώργου Γεννηματά, Ακη Τσοχατζόπουλου, Απόστολου Λάζαρη, ενώ από τη Ν.Δ. ο Ράλλης ανακάλυπτε την καθηγήτρια του Ποινικού Δικαίου Αννα Μπενάκη - Ψαρούδα, και αποστράτευσε με μία ανέξοδη τιμητική θητεία τον Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου. Το ’85 ο Γεράσιμος Αρσένης, η Μελίνα (σε τιμητική αποστρατεία ώς το 1994), η Βάσω Παπανδρέου. Από την άλλη πλευρά μία θέση ώς το 1990 για τον ασθενή Αβέρωφ, ενώ η Ν.Δ. εξασφάλιζε και τα στελέχη του ΚΟΔΗΣΟ Μπάμπη Πρωτόπαππα και Βιργινία Τσουδερού, όταν το ΠΑΣΟΚ έπαιρνε στους κόλπους του τον κεντρογενή επίσης Νίκο Ψαρουδάκη. Τα ανοίγματα συνεχίστηκαν το ’89 με τον Μάρκο Βαφειάδη και τον Γιάννη Μπούτο για το ΠΑΣΟΚ, ενώ στις πολύτιμες θέσεις της τιμητικής αποστρατείας έμπαιναν οι Γιάννης Αλευράς (’89-’95) και Θανάσης Κανελλόπουλος (‘89-’94).

Η ιστορία στη συνέχεια επιβεβαίωσε την παγιωμένη πρακτική. Δίπλα στα νέα ονόματα βρίσκονται και κάποιοι ήδη βετεράνοι για ανέξοδη τιμητική αποστρατεία, ή τήρηση των κομματικών ισορροπιών, ενώ η τάση για ανοίγματα ή διείσδυση στο χώρο του αντιπάλου δεν έλειψαν, με τελευταία του 2004 τα ονόματα των Στέφανου Μάνου - Ανδρέα Ανδριανόπουλου και Μαρίας Δαμανάκη - Μίμη Ανδρουλάκη στα ψηφοδέλτια του ΠΑΣΟΚ.

Πολύ λιγότεροι από τους μισούς εκλεγέντες στη λίστα των 12, συνέχισαν στο στίβο της σταυροθηρίας. Ή δεν τους πήγαινε ή δεν τους έπαιρνε ενώ τη θητεία του ξεκίνησε από το Επικρατείας ο μόνος πολιτικός αρχηγός Νίκος Κωνσταντόπουλος. Στις προτάσεις συνταγματικής αναθεώρησης, η Νέα Δημοκρατία και το 1995 και το 2006 έθεσε ζήτημα διπλασιασμού του αριθμού των βουλευτών Επικρατείας. Αγνωστο γιατί.

Πάντως η πρακτική των τελευταίων ετών για τη Ν.Δ. κυρίως, να θέτει επιφανή στελέχη της (Εβερτ, Σουφλιάς, Σιούφας) σε τιμητική αποστρατεία, αναιρεί τη σκοπιμότητα του θεσμού, που φαίνεται να υπαγορεύεται πλέον από εκβιασμούς ή σκοπιμότητες ισορροπιών. Ο κοινός νομοθέτης δεν τόλμησε να χρησιμοποιήσει ούτε την ευχέρεια των 15 που δίνει το σημερινό Σύνταγμα. Ελεγαν ότι θα το επεδίωκαν με τους βουλευτές του απόδημου Ελληνισμού. Ομως τότε οι τρεις επιπλέον έδρες θα έπρεπε από κάπου αλλού να κοπούν, αφού ο αριθμός «300» είναι ο ανώτερος που θέτει ο συνταγματικός νομοθέτης.

Στην τελευταία πάντως διαδικασία αναθεώρησης η Ν.Δ. είχε τους πάντες αντίθετους, ακόμη και τους βουλευτές της — δεν την υπερασπίστηκαν ούτε οι καθορισθέντες αγορητές της Πάνος Παναγιωτόπουλος και Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, ενώ από το ΠΑΣΟΚ ο κ. Βενιζέλος είπε ότι ο θεσμός είναι πλέον περίπου πολυτέλεια. Αποτέλεσμα 60 βουλευτές μεταξύ των οποίων και έξι υπουργοί της Ν.Δ. με τα οργισμένα «όχι» έστειλαν την πρόταση στα αζήτητα, ενώ και τώρα η βάση των βουλευτών βράζει όταν τρεις από τις εικαζόμενες πέντε έδρες Επικρατείας τις παίρνουν βετεράνοι αποστρατείας ή σκοπιμοτήτων.

Προφητεία από το 1975

Στην επεξεργασία του Συντάγματος του ’75 ο Ανδρέας Παπανδρέου (που δεν είχε βγάλει βουλευτές Επικρατείας στην πρώτη μεταδικτατορική Βουλή) ήταν επιφυλακτικός με τον τρόπο εκλογής των 12 — ταλαντευόταν ακόμη με το εκλογικό σύστημα της προτίμησής του. Αλλά και οι βουλευτές της πλειοψηφίας ταλαντεύτηκαν: αφήρεσε την πρόταση η β’ συνταγματική υποεπιτροπή, την επανέφερε με ένα νεύμα του Καραμανλή η Ολομέλεια της Συνταγματικής Επιτροπής. Ενας όμως φάνηκε προφητικός. Ο Απόστολος Κακλαμάνης, που επισήμανε τότε ότι υπάρχει αδιαφάνεια στην κατάρτιση των συνδυασμών των δώδεκα και τόνισε: «Φοβούμαι ότι δεν κατασφαλίζει τίποτε ότι στο μέλλον δεν θα είναι δυνατόν να ευρίσκονται εις την αίθουσαν αυτήν βουλευταί της Επικρατείας πρόσωπα τα οποία δεν θα έχουν ούτε το κύρος, ούτε την αξίαν, ούτε την αίγλην τινών εκ των εισελθόντων κατά την πρώτην εφαρμογήν του θεσμού. Θεωρώ ότι είναι κατ’ εξοχήν αντικομματικός».

Καθημερινή

Σχόλιο : Αν ήταν στην απόφαση μου, θα ανέβαζα τους βουλευτές επικρατείας στους 100, με ένα όρο.
Αυτοί που θα μπουν να μην είναι κομματόσκυλα, να είναι άνθρωποι, με σπουδαία καταξιωμένη καριέρα, που θα ανεβάσουν και δεν θα ρίξουν και άλλο, το επίπεδο των Βουλευτών.
Επίσης δεν θα έκανα κανέναν βουλευτή Υπουργό, μόνο εξωκοινοβουλευτικούς, για να τελειώνει αυτό το αλισβερίσι.