|
Μια σύντομη περιγραφή του έπους του Γκίλγκαμες για όσους δεν έτυχε να το διαβάσουν:
Το σουμερικό έπος του Γκίλγκαμες είναι το αρχαιότερο έπος του κόσμου. (Τα κείμενα των πυραμίδων είναι αρχαιότερα, αλλά εκείνα δεν είναι έπη.) Είναι γραμμένο σε σφηνοειδή γραφή πάνω σε πήλινες πινακίδες. Η απόδοση της Νινευή αποτελείται από 3.000 στίχους περίπου. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι τα πρώτα σουμερικά ποιήματα γράφτηκαν στα 2.100 π.Χ. και ήταν βασισμένα στην προφορική παράδοση. Σ' εμάς έφθασαν σε βαβυλωνιακά αντίγραφα, γραμμένα από ανθρώπους που έζησαν μερικούς αιώνες αργότερα, αλλά που διατήρησαν τα κείμενα της σουμερικής γλώσσας, ενώ ήταν ήδη νεκρή. Θεωρείται ότι συγκροτήθηκαν τελικά σε σύνολο στο διάστημα 2.000 με 1.600 π.Χ, στην ακκαδική γλώσσα, την κύρια γλώσσα της αρχαίας Βαβυλωνίας και Ασσυρίας.
Το έπος αναφέρεται στην ιστορία ενός ήρωα, του Γκίλγκαμες, ο οποίος «Στα δύο του τρίτα είναι θεός, στο τρίτο άνθρωπος». Ο Γκίλγκαμες στην αρχή του έπους παρουσιάζεται να καταδυναστεύει μια ολόκληρη πόλη της οποίας φέρεται ως ο ‘Ποιμήν’, βιάζοντας όλες τις γυναίκες, αριστοκρατών και μη. Οι θεοί ακούν τα παράπονα των πολιτών και του πλάθουν έναν σύντροφο ώστε να ανταγωνίζεται μαζί του και να ησυχάσει η πόλη. Ο σύντροφος αυτός λέγεται Ενκιντού και είναι τρία στα τρία άνθρωπος. Όταν οι δυο τους συναντήθηκαν συγκρούστηκαν. Ο Ενκιντού όμως δεν κατόρθωσε να βελτιώσει την θέση του και παρέμεινε υπηρέτης του Γκίλγκαμες. Στο έπος παρουσιάζεται σαν φίλος του αλλά είναι βέβαιο ότι ο ρόλος του ήταν διαφορετικός στις παλαιότερες εκδόσεις του έπους. Οι δυο τους, είτε σαν φίλοι είτε σαν αφέντης και υπηρέτης, έζησαν περιπέτειες και τόλμησαν τα ακατόρθωτα επιτιθέμενοι κατά της κατοικίας των θεών. Στην συνέχεια έρχεται ο θάνατος του Ενκιντού και η αναζήτηση της αθανασίας από μέρος του Γκίλγκαμες, ο οποίος τελικά συμφιλιώνεται με την κοινή μοίρα όλων των θνητών. Το έπος συνοδεύεται και από την ιστορία του κατακλυσμού.
Το ακόλουθο απόσπασμα περιγράφει τα γνωρίσματα και τα χαρακτηριστικά του Ενκιντού καθώς και την πρώτη συνάντησή του με άνθρωπο.
Γεμάτο από τρίχωμα είναι όλο του το σώμα,
Προικισμένος με μαλλιά σαν γυναίκας,
Οι μπούκλες του φυτρώνουν σαν της Nisaba (θεά των σιτηρών)
Μήτε άνθρωπο μήτε και χώρα ξέρει,
Ντυμένος είναι σαν τον Sumuqan.(θεός των γελαδιών)
Μαζί με τα ζαρκάδια βόσκει στο γρασίδι.
Με τ' άγρια ζώα σπρώχνεται εκεί που το νερό μαζεύεται,
Μαζί με τα κοπαδιαστά ζώα χαίρεται η καρδιά του το νερό.
(Λοιπόν) ένας κυνηγός, ένας παγιδευτής,
Μπροστά του βρέθηκε στο μέρος που έπινε νερό.
[Μια] μέρα , μια δεύτερη και μια τρίτη,
Βρέθηκε μπροστά του εκεί που έπινε νερό.
Όταν τον είδε ο κυνηγός, το πρόσωπό του πάγωσε.
Αυτός (ο Ενκιντού) με την αγέλη του πήγε στη φωλιά του,
[Εξαιρετικά φο]βισμένος, ακίνητος, (ο κυνηγός), άφωνος,
(Ενώ) η καρδιά του [ταράχτηκε], συννεφιασμένο το πρόσωπό του.
Γοργοχτυπούσε η καρδιά και χλόμιασε το πρόσωπό του.
Γιατί θλίψη συμφοράς μπήκε στα σωθικά του. (I,ii,36-49)
Στη συνέχεια ο κυνηγός διηγείται τα συμβάντα στον πατέρα του:
Πατέρα μου, είναι [ένας] άνθρωπος που[έχει έρθει από τα βουνά],
Ο [πιο] τρανός είναι [στη χώρα] και έχει δύναμη.
Σαν το αστροπελέκι του Άνου, τέτοια είναι [η δύναμή του]!
[Πάντα] τριγυρίζει στα βουνά,
[Πάντα] με τα ζώα [βόσκει στο χορτάρι].
[Πάντα] τα πόδια του βάζει στους νερόλακκους..
[Είμαι τόσο τρομαγμένος που] να τον ζυγώσω δεν τολμώ.
[Έκλεισε] τους λάκκους που είχα σκάψει,
[Κομμάτιασε] τις παγίδες μου που είχα [στήσει],
Τ’ αγρίμια και τα ζώα της στέπας [τα έκανε να γλιστρήσουν από τα χέρια μου].
[Δεν μ’ αφήνει] να κυνηγήσω! (I,iii,2-12)
Ο τρόπος που βρήκαν για να απαλλαγούν από αυτόν τον αγριάνθρωπο ήταν να τον κάνουν ίδιο μ' αυτούς!
Ο κυνηγός, αφού ακούει το σχέδιο δράσης του πατέρα του, πάει στον Γκίλγκαμες για να πάρει την άδεια του αλλά και τα μέσα για να υλοποιήσει το σχέδιο.
Ιδού το σχέδιο:
Ο Γκίλγκαμες λέει σ’ αυτόν, [τον] κυνηγό:
Πήγαινε, κυνηγέ μου, πάρε μαζί σου μια παλλακίδα, μια πόρνη.
Όταν θα ποτίζει τα ζώα στο νερόλακκο,
Εκείνη θα βγάλει τα ρούχα της, θα αφήσει γυμνό το ώριμο κορμί της.
Μόλις τη δει, θα πάει κοντά της.
Τ' αγρίμια του που μεγάλωσαν στην στέπα του, θα τον απαρνηθούν! (I,iii,40-45)
Ο κυνηγός και η πόρνη φτάνουν στoν νερόλακκο και περιμένουν δυο ημέρες μέχρι που ο Ενκιντού εμφανίζεται:
Η πόρνη τον κοίταξε, τον πρωτόγονο*,
Τον αγριάνθρωπο από τα βάθη της στέπας.
Νάτος, κορίτσι! Γύμνωσε τα στήθη σου,
Τον κόρφο σου ξεγύμνωσε κι άσ’ τονε τα κάλλη σου ν' αδράξει.
Μη ντρέπεσαι. Δέξου το πάθος του! (I,iv,6-10)
* Η λέξη είναι η ίδια με την λέξη που υπάρχει στο Βαβυλωνιακό έπος της Δημιουργίας, “Ένουμα Έλις”, στη φράση (του Δημιουργού-θεού): “Θα δημιουργήσω έναν πρωτόγονο, άνθρωπος θα είναι το όνομά του”.
Μερικούς στίχους πιο κάτω:
Η κοπέλα ελευθέρωσε τα στήθια της, γύμνωσε τον κόρφο της,
Κι' αυτός απόχτησε τα κάλλη της. (I,iv,16)
Για έξι μέρες και εφτά νύχτες ο Ενκιντού πλάγιαζε με την πόρνη. Γύρισε πίσω στη στέπα του αλλά τα αγρίμια δεν τον γνώριζαν πια και εκείνος δεν γνώριζε τον εαυτό του. Είχε αποκτήσει γνώση πλατειά, αλλά δεν μπορούσε να τρέξει σαν πρώτα.
Γυρίζοντας, κάθεται στα πόδια της πόρνης.
Το βλέμμα του γυρίζει προς το πρόσωπο της πόρνης,
Τ' αυτιά του τεντωμένα, καθώς μιλά η πόρνη*
[Η πόρνη] λέει σ' αυτόν, τον Ενκιντού:
Είσαι [σο]φός Ενκιντού, γίνεσαι σαν θεός! (I,iv,,30-34)
* Ακολουθείται το κείμενο της αγγλικής μετάφρασης όπου η λέξη είναι “harlot” ενώ θα έπρεπε να ήταν “hierodule”, μια και οι άγγλοι μεταφραστές συχνά χρησιμοποιούν τον όρο ιερόδουλη. Η λέξη «πόρνη» προσβάλει την κοπέλα διότι η αντίστοιχη λέξη του πρωτότυπου αποτελεί τίτλο τιμής γι΄ αυτήν. Το θέμα αυτό εξετάζεται αργότερα.
Μερικούς στίχους πιο κάτω η κοπέλα λέει και πάλι:
“Σε κοιτάζω, Ω Ενκιντού, και μοιάζεις να είσαι θεός.(II,ii,11)
Και αργότερα, όταν συναντούν μερικούς βοσκούς:
Οι βοσκοί μαζεύτηκαν γύρω του,(ΙΙ,ii,35)
θαυμάζοντας μονολογούσαν,(2/45)
Ο νιός πόσο στ' ανάστημα τον Γκίλγκαμες θυμίζει. (2/45)
Αναφέρεται επίσης η γνώμη του λαού γι' αυτόν:
Ο κόσμος μαζεύτηκε,
Λέγοντας γι αυτόν:
“Μοιάζει του Γκίλγκαμες στο σώμα!
Μ' όλο που είναι πιo κοντός,
Έχει πιο γερά κόκαλα”. (II,v,13-17)
Πιο γερά κόκαλα από τους ανθρώπους είχαν μόνο οι Νεάντερταλ. Από άποψης σωματικής κατασκευής οι Πρώιμοι ήταν πολύ κοντά στους Σύγχρονους.
Ο Ενκιντού ο πρωτόγονος, ‘εκπολιτίστηκε’ μετά την ερωτική επαφή με την γυναίκα, την οποία την διάλεξαν ακριβώς για τον σκοπό αυτό. Η ουσία στο τμήμα αυτό του έπους είναι ότι ένας άξεστος αγριάνθρωπος έγινε χάρη στη γυναίκα όμοιος με τους θεούς. Ή αλλιώς, δυο άνθρωποι διαφορετικοί σμίξανε και φτιάξανε έναν καινούργιο άνθρωπο.
Στον 19ο στίχο η γυναίκα αποκαλείται στο πρωτότυπο harimtu-samhatu:
19. [Ας σου δώσει μια κοπελιά του δρόμου (a harlot-lass*)] Πάρε την μαζί σου κτλ.(I,iii,17-19)(67/74)
*Ο μεταφραστής σχολιάζει τον όρο ‘harimtu-samhatu,’ τον οποίο μεταφράζει ως harlot-lass, ως εξής: Οι δυο όροι μοιάζουν να χρησιμοποιούνται εδώ σαν μια σύνθετη λέξη. Για τον όρο harimtu η έννοια πόρνη-(του ναού) έχει επαρκώς εξακριβωθεί. Η ρίζα šamᾱh/ku, με την έννοια του ‘be happy’ απαντάται ως ‘joyful people’ στο VIII,iii,5. Το ουσιαστικό στην παρούσα περίπτωση σημαίνει ‘γυναίκα της ηδονής’ (pleasure girl).(67/74)
Ο Alexander Heidel, ωστόσο, δεν συμφωνεί με την περί σύνθετης λέξης άποψη διότι μεταφράζει τον στίχο 19 ως εξής:
[Ας σου δώσει μια εταίρα, μια πόρνη, και] πάρε (την) [μαζί σου].
[Let him give thee a courtesan, a prostitute, and] lead (her) [with thee]. (76/20)
Σε σχετικό σχόλιο, η Αύρα Ward μας πληροφορεί ότι στον στίχο 41, στην φράση του Γκίλγκαμες: “Πήγαινε κυνηγέ, πάρε την πόρνη Σάμχατ, μαζί σου”(I,iii,41), «η Dr. Dalley έχει την γνώμη πως εδώ (η λέξη samhatu) χρησιμοποιείται σαν κύριο όνομα. Σημαίνει πόρνη, γυναίκα που ξυπνά τον πόθο, ιέρεια της Ιστάρ στην Ουρούκ.»
Το 181ο άρθρο του κώδικα του Χαμουραμπί, το οποίο αναφέρεται στην οικονομική αποκατάσταση των νεαρών κοριτσιών, αναφέρει:
181. Εάν ένας πατέρας αφιέρωσε (‘εξύψωσε’, στο πρωτότυπο) (την κόρη του) στην θεότητα σαν ιερόδουλη, ιερή πόρνη, ή σαν ζηλώτρια (ένα είδος ιέρειας), και δεν της έδωσε προίκα, μετά τον θάνατο του πατέρα θα κληρονομήσει το ένα τρίτο.. κτλ. (67/174)
Η γυναίκα που μεταμόρφωσε τον Ενκιντού δεν ήταν μια κοινή πόρνη. Ήταν η ιέρεια της Ιστάρ. Η οποία Ισταρ (Αφροδίτη, Φρέγια) αποτελεί το σύμβολο όλων των ανώνυμων, δυστυχισμένων εκείνων γυναικών, οι οποίες ακόμα περιμένουν δικαίωση.
|