[Xenios]

Θα σας κουράσω λίγο και όποιος έχει διάθεση να μάθει ιστορία διαβάζει...

Σας παραθέτω την ομιλία του Γ. Η. Βενιζελέα, σε εκδήλωση της Πανελλήνιας Ένωσης Γυναικών Μάνης, στην Καλαμάτα 18 Οκτωβρίου 2003.

Κυρίες και κύριοι,

η Μάνη έχει 800 πύργους που πολλοί καταρρέουν, περισσότερες από 1.000 βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες με εξαίρετες αλλά παραμελημένες αγιογραφίες, 8 κάστρα, 98 από τους 118 παραδοσιακούς οικισμούς της Πελοποννήσου, δεκάδες πανέμορφα σπήλαια, που παραμένουν απροστάτευτα και τα σπήλαιο του Δυρού, το ομορφότερο λιμναίο σπήλαιο του κόσμου. Η πλούσια χλωρίδα με 32 τοπικά ενδημικά φυτά, δηλαδή μοναδικά στον κόσμο και τα 120 ενδημικά της Ελλάδας, δικαιολογούν τον τίτλο του «Βοτανικού παραδείσου», όπως αποκαλείται από τους επιστήμονες. Στις λοφοπλαγιές του Ταΰγετου συναντάμε δεκάδες καλντερίμια ιδανικά για πεζοπορία και τρία από τα καλύτερα φαράγγια της χώρας μας, άγνωστα στους πολλούς, αλλά γνωστά στους ξένους επισκέπτες.

Χαρακτηρίζεται ως «Ανοιχτό Μουσείο», αφού το πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα της Μάνης, περιλαμβάνει πολλές κατηγορίες ευρημάτων και μνημείων από την παλαιολιθική, νεολιθική, αρχαία, μεσαιωνική και νεότερη περίοδο. Δυστυχώς δεν έχει βυζαντινό, αρχαιολογικό ή λαογραφικό Μουσείο, ενώ το μοναδικό Ιστορικό Μουσείο, που στεγάζεται στον πύργο Τζαννετάκη στο Γύθειο, κινδυνεύει να κλείσει γιατί τα έσοδά του δεν καλύπτουν τα λειτουργικά του έξοδα. Λες και τ’ άλλα Μουσεία τα καλύπτουν.

Στον τόπο αυτό έρχονται συνειδητοί επισκέπτες, για να ανακαλύψουν και να αναβαπτιστούν και όχι επειδή τους οδήγησε τυχαία ο δρόμος.

Έρχονται στην Προσηλιακή και την Αποσκιαδερή. Άλλη είναι η Έξω και άλλη η Μέσα. Καμιά δεν είναι ίδια με την άλλη, καμιά δεν είναι η ομορφότερη. Μιλάω για τη Μάνη, για το φοβερό αυτό μεσαίο πόδι της Πελοποννήσου που σου προξενεί σεβασμό, σε γαληνεύει, σου προσφέρει μοναχικό καταφύγιο και σε αγκαλιάζει...

Δεν την αγκαλιάζει όμως η Βουλή των Ελλήνων και αυτό είναι παράπονο καρδιάς και η αβάστακτη πίκρα της Μάνης, αγαπητοί φίλοι, γιατί είναι αλήθεια ότι πάντοτε η Μάνη υπήρξε για την Ελλάδα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και η Ελλάδα υπήρξε για τη Μάνη.

Τρανή απόδειξη; τα ατοπήματα της Βουλής των Ελλήνων κατά των Μανιατών κυρίως, αλλά και κατά Μεσσηνίων και Λακώνων, για τα οποία η Πανελλήνια Ένωση Γυναικών Μάνης, ανέλαβε πρωτοβουλίες δημοσιοποίησης και αντίδρασης.

---

Η Βουλή προχώρησε στην έκδοση βιβλίου με μικρή περιγραφή των εκθεμάτων. Στο πορτραίτο του Ιμπραήμ στη σελίδα 97 αναφέρει ορισμένα βιογραφικά στοιχεία και συνεχίζει: «…Σκόρπισε τον τρόμο και έπνιξε στο αίμα την Πελοπόννησο, νικήθηκε όμως στους Μύλους της Λέρνης στις 13 Ιουνίου 1825, από το Δημήτριο Υψηλάντη και τον Ιωάννη Μακρυγιάννη. Αργότερα βοήθησε τον Κιουταχή στην άλωση του Μεσολογγίου (Οκτώβριος 1825 – 10 Απριλίου 1826). Μετά την καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στην Ναυμαχία του Ναβαρίνου (28 Οκτωβρίου 1827) παρέμεινε στην Πελοπόννησο ως την υπογραφή της συνθήκης της Αλεξάνδρειας (9 Αυγούστου 1828)…» και ακολουθούν άλλα βιογραφικά στοιχεία. Υπόψη ότι αυτά περιέχονται και στο βιβλίο Ιστορίας της τρίτης Λυκείου.

Οι συντάκτες δεν αναφέρουν ότι εκεί πολέμησε ο πολέμαρχος και αδελφός του Πετρόμπεη, Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης με σώμα Μανιατών, που αποτελούσαν την κύρια δύναμη των Ελλήνων, ούτε φυσικά τις νικηφόρες μάχες Βέργας, Δυρού και Πολυαράβου.

Παράλληλα εκδόθηκε και έντυπο με τίτλο «Χρονολόγιο των σημαντικότερων γεγονότων της Επανάστασης του 1821». Την έκδοση προλογίζει ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, κ. Απόστολος Κακλαμάνης, ο οποίος μεταξύ άλλων αναφέρει, ότι «…με έγκυρο και επιστημονικό τρόπο οι Έλληνες πολίτες, έχουν την ευκαιρία να προσεγγίσουν εκείνα τα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας, που έχουν ιδιαίτερη σημασία όχι μόνο για τον Ελληνισμό, αλλά και για την Ευρώπη και την οικουμένη ολόκληρη…».

Η έκδοση αυτή, που επιμελήθηκε συντακτική επιτροπή με πρόεδρο και πάλι τον κ. Β. Σφυρόερα, δεν περιλαμβάνει σημαντικότατα ιστορικά γεγονότα του 1821, κύριοι πρωταγωνιστές των οποίων υπήρξαν Μανιάτες, Μανιάτισσες, Μεσσήνιοι και Λάκωνες.

Συγκεκριμένα δεν αναφέρει την προεπαναστατική δράση του Ρήγα Φεραίου ή την κήρυξη του πολέμου των Μανιατών κατά της Τουρκικής αυτοκρατορίας, που άρχισε στις 17 Μαρτίου 1821 από την Αρεόπολη.

Αναφέρει την απελευθέρωση της Καλαμάτας, όχι όμως την ίδρυση της Μεσσηνιακής Γερουσίας και την αποστολή στις 28 Μαρτίου της διακήρυξης προς τις Ευρωπαϊκές Αυλές, την οποία υπέγραψε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης σαν αρχιστράτηγος και τα άλλα μέλη της Γερουσίας. Απουσιάζει δηλαδή η αναφορά στο πρώτο κείμενο που παρουσίασε στην Ευρώπη, την Ελληνική Επανάσταση, απεσταλμένο από τον πρώτο πολιτικό οργανισμό, στην πρώτη απελευθερωμένη πόλη, την Καλαμάτα, που μας φιλοξενεί σήμερα.

Δεν αναφέρεται η πρώτη εκ παρατάξεως σύγκρουση Ελλήνων και Τούρκων στη γέφυρα του Αγίου Αθανασίου, στην Καρύταινα στις 28 Μαρτίου του 1821. Εκεί όπου τριακόσιοι (300) Μανιάτες πολέμησαν με χίλιους οκτακόσιους (1.800) Τούρκους και για την οποία μάχη, ο Κολοκοτρώνης συγκινημένος αφηγείται στη βιογραφία του ότι «οι Μανιάτες έκαναν ένα πόλεμο που εμιμήθηκαν τους τρακόσους του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες». Όλοι θυμόμαστε το πεντοχίλιαρο που κυκλοφορούσε μέχρι το 2001, που για να μας θυμίζει την ιστορική Μάχη, είχε στην μια όψη τον Κολοκοτρώνη και στην άλλη το χωριό Καρύταινα.

Δεν αναφέρεται η εμπνευσμένη προκήρυξη που απηύθυνε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης προς τον Αμερικανικό Λαό (τέλη Μαΐου 1821), ενώ η άλωση των κάστρων της Μονεμβασιάς και του Νιόκαστρου κρίθηκαν ότι δεν είχαν σημασία, παρ’ όλο που προκάλεσαν τον θαυμασμό των Ευρωπαϊκών κρατών.

Για να μη σας κουράσω δεν θα αναφέρω τα πολλά ακόμα γεγονότα που απουσιάζουν, αλλά θα σταθώ στην Βέργα, στο Δυρό και στον Πολυάραβο, η απουσία των οποίων οδηγεί κάθε καλόπιστο αναγνώστη, να αναρωτηθεί: Συμμετείχαν οι Μανιάτες στον αγώνα του 1821;

Αντί αυτών των μαχών το «Χρονολόγιο…» κρίνει και αναφέρει ως πιο σημαντικό ιστορικό γεγονός την «διάλυση του στρατιωτικού σώματος των Γενιτσάρων στην Κωνσταντινούπολη μετά από διαταγή του Σουλτάνου Μαχμούτ Β’».

Και ερωτώ κάθε αδιάφορο ή ενδιαφερόμενο βουλευτή, ερωτώ κάθε ιστορικό ή ανιστόρητο μέλος της επιτροπής σύνταξης του εν λόγω εντύπου:

Με ποιο δικαίωμα σβήνετε τις μάχες εκείνες που σήμερα σας επιτρέπουν να έχετε αξιώματα, τίτλους, δύναμη και αίγλη; Με ποιο δικαίωμα ποδοπατήσατε το νέο «ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ» του Γιωργάκη Μαυρομιχάλη, που ως αρχηγός του στρατοπέδου της Βέργας, απάντησε στον Ιμπραήμ: «Ελάβομεν το γράμμα σου, εις το οποίον είδωμεν να μας φοβερίζεις ότι αν δεν σου προσφέρομεν την υποταγήν μας θέλεις εξολοθρεύσεις τους Μανιάτες και την Μάνην. Δια τούτο και ημείς σε περιμένομεν με όσας δυνάμεις θελήσεις».

Και τον περίμεναν κυρίες και κύριοι, τον περίμεναν Μανιάτες και Μεσσήνιοι, πίσω από τις ξερολιθιές στη ξακουστή Βέργα του Αλμυρού. Εκεί ακολούθησε η θρυλική μάχη της Βέργας (22-25 Ιουνίου 1826), που αποτέλεσε την πρώτη νικηφόρο μάχη των Ελλήνων κατά του Ιμπραήμ πασά, τον οποίο ο Θ. Κολοκοτρώνης θεωρούσε ανίκητο.

Με ποιο δικαίωμα ρίχνετε στο χρονοντούλαπο της λήθης τις γυναίκες εκείνες που κράτησαν το όνειρο ζωντανό; Τις ηρωικές Μανιάτισσες που στο Δυρό, δεν έπεσαν σε γκρεμό όπως οι Σουλιώτισσες, αλλά προτίμησαν να πολεμήσουν τον τροπαιούχο μέχρι τότε Ιμπραήμ.

Αντί να γονατίσουν μπροστά στην άγνωστη Μανιάτισσα, την ξέχασαν. Ξέχασαν ότι έδωσε τα πάντα γι’ αυτά που αγαπούσε, ξέχασαν ότι λιτή και περήφανη δεν ζήτησε ποτέ τίποτα, ξέχασαν ότι ζούσε και πέθαινε σαν την αρχαία Σπαρτιάτισσα πιστεύοντας ότι αξίζει κανείς να ζει ελεύθερος ή να πεθαίνει για την ελευθερία του. Ξέχασαν ότι η τιμή της νίκης αυτής ανήκει στις Μανιάτισσες, ξέχασαν και τη σημασία της νίκης αυτής, επειδή εάν έπεφτε το Δυρό, θα έπεφτε και η Βέργα, θα έσβηνε δηλαδή η Αδούλωτη Μάνη και κυρίως η Ελληνική επανάσταση. Μάλλον κρίθηκε η προσφορά τους ανάξια λόγου.

Με ποιο δικαίωμα, καλυπτόμενοι πίσω από τίτλους και προστασία, πιστεύετε ότι μπορείτε να αγνοείτε τη νικηφόρο μάχη Μανιατών και Λακώνων στον Πολυάραβο, τον Αύγουστο του 1826, εκεί όπου μετά από τριήμερη μάχη ανάγκασαν τον Ιμπραήμ να εγκαταλείψει οριστικά τα σχέδια υποταγής της Μάνης;

Στον Πολυτσάραβο που έκτοτε ονομάστηκε Πολυάραβος, λόγω των πολλών νεκρών Αράβων. Η μαρμάρινη επιγραφή, στη πηγή, μας θυμίζει την Αναειπόνυφη και την ηρωική αντίστασή της στον Άραβα πολεμιστή που κατάφερε να σκοτώσει. Εκεί που μέχρι σήμερα χωματόδρομος και μονοπάτι, αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για την αναθέρμανση της ιστορικής μας μνήμης. Εκεί, που αν καθίσεις στα πεζούλια του ερημωμένου χωριού, θαρρείς πως το βούισμα του ανέμου φέρνει πολεμικές κραυγές, καλπασμούς αλόγων και οσμή μπαρουτιού.

Η μάχη της Βέργας, η μάχη του Δυρού και η μάχη του Πολυαράβου συνθέτουν την Αγία Τριάδα της πολεμικής ιστορίας της Μάνης. Το επίσημο κράτος όμως, εξακολουθεί να αγνοεί προκλητικά τον άφθαστο ηρωισμό των ανδρών και των γυναικών της Μάνης.

Πέραν αυτών κυρίες και κύριοι,
Θα σας αναφέρω ακόμη, ότι στο τέλος του εντύπου αναγράφονται περιληπτικά οι μετέπειτα προσαρτήσεις εδαφών και επέκτασης των ορίων του Ελληνικού κράτους. Απουσιάζει όμως, η μοναδική περίπτωση της προσάρτησης εδαφών στο Ελληνικό κράτος, χωρίς πόλεμο. Αναφέρομαι στο Μανιάτη Πρωθυπουργό Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, που κατόρθωσε το 1881 με διπλωματικά μόνο μέσα, να προσαρτήσει τη Θεσσαλία, στο τότε Ελληνικό κράτος.

Αναρωτήθηκα πολλές φορές γιατί αποκλείστηκαν πολλά σημαντικά ιστορικά γεγονότα και ειδικότερα η προσφορά της Μάνης. Μήπως αυτό συνέβη λόγω περιορισμένου χώρου στην πολυτελή έκδοση των 55 σελίδων; Μήπως οι συντάκτες του εν λόγω εντύπου γνώριζαν αυτά τα γεγονότα και σκόπιμα δεν τα ανέφεραν ή μήπως δεν τα γνώριζαν; Μήπως τα αμφισβητούν;

Δεν ξέρω. Εκείνο που ξέρω είναι ότι η μισή Ιστορία είναι μισή αλήθεια και σίγουρα δημιουργεί αυταπάτες και λανθασμένες εικόνες. Η απορία όλων μας, πιστεύω, είναι αν οι παραλείψεις αυτές οφείλονται σε προχειρότητα ή προκατάληψη.

Σίγουρα δεν μπορούν να ισχυριστούν ότι λένε ψέματα όλοι οι ιστορικοί της Εθνεγερσίας του 1821 ή τα απομνημονεύματα των πρωταγωνιστών. Λένε μήπως ψέματα τα αριστεία ανδρείας χιλιάδων Μανιατών, Λακώνων και Μεσσηνίων αγωνιστών ή τα αρχεία της Φιλικής Εταιρείας;

Λένε ψέματα τα μνημεία στην Καρύταινα, στη Βέργα, στο Δυρό, στον Πολυάραβο, στη Σπλάτζα της Ηπείρου, στα Στύρα της Εύβοιας, στο Μανιάκι, στην Καλαμάτα και αλλού; Λένε ψέματα τα διάσπαρτα σ’ όλη την Ελλάδα κιβούρια των Μανιατών που σκοτώθηκαν εκτός Μάνης;

Και οι Τσαλαφατίνος, Καρύγιαννης, Γρηγοράκηδες, Τρουπάκηδες, Καπετανάκηδες, Χρησταίοι, Δουράκηδες, Κουμουνδουράκηδες, Βενετσανάκηδες, Χρυσοσπάθηδες;

Η κόρη του Παναγιώταρου Βενετσανάκη Μαρία, η Αναειπόνυφη, η Ιωάννα Γιατράκου, η Πολυξένη Καβάκου,·η Δημητράκαινα Πικουλάκαινα, η Σταυριάνα Σάββαινα, η Κωνσταντίνα Ζαχαριά, η Πανώρια Βοζίκη, η Λιουνίτσα Σταθάκου, η Γερακαράκου, η Θερασέρη, οι Ροζιάνισσες - Σταθιάνισσες, η Γραφάκαινα, η Διακουμάκαινα, η Καλοειδίνα, η Πατσουράκαινα, η Ρογκάκαινα, η Μιχαήλαινα και τόσες άλλες, που σαν απόγονες των Αρχαίων Σπαρτιατισσών, αποδείχτηκαν αντάξιες του Ιστορικού τους χρέους. Άδικα πολέμησαν;

Οι 49 νεκροί Μαυρομιχαλαίοι άδικα έπεσαν;

Όχι, γιατί αυτή είναι η Μάνη και αυτοί είναι οι Μανιάτες και οι Μανιάτισσες. Είναι ο τόπος όπου μεγάλωσαν, έζησαν και πέθαναν ελεύθεροι άνθρωποι, αγέρωχοι και σκληροτράχηλοι, όπως ο Ταΰγετος, εκεί όπου ο θάνατος για τη διατήρηση της Ελευθερίας αποτελούσε τρόπο ζωής. Είναι η Ανεξάρτητη και Αδούλωτη Μάνη, που ξεσηκώθηκε για να ελευθερώσει τους υπόδουλους Έλληνες και που η Ελληνική Πολιτεία, σε αντάλλαγμα της προσφοράς της, την διχοτόμησε, στη συνέχεια την ξέχασε και τώρα την διέγραψε.

Γιατί το θλιβερό μήνυμα που τελικά στέλνει η Βουλή των Ελλήνων, είναι ότι οι Μανιάτες δεν συμμετείχαν στην Εθνεγερσία του 1821. Αγνωμοσύνη προς ένα λαό που το σημερινό κράτος του χρωστάει την ύπαρξή του. Πιστεύω ότι οι συγγραφείς και οι εποπτεύοντες την έκδοση, δεν θα μπορέσουν να δικαιολογήσουν τη σκόπιμη άρνησή τους να μνημονεύσουν τη Μάνη και τους αγώνες της.

Και οι φορείς μας; Οι πνευματικοί άνθρωποι της Μάνης; Οι Μανιάτες, οι Μεσσήνιοι και οι Λάκωνες βουλευτές; Οι Δήμαρχοι και οι Νομάρχες; Θα αντιδράσουν σ’ αυτή την αδικία; Θα διαμαρτυρηθούν οι Σύλλογοι Μεσσηνίων και Λακώνων, αλλά κυρίως οι 60 Μανιάτικοι Σύλλογοι; αυτοί οι πολυπληθείς Σύλλογοι, που δεν έχουν ενότητα και μία φωνή;

Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι εμφανής η έλλειψη μιας Πανμανιάτικης εκπροσώπησης των φορέων μας, για να υπάρχει ενιαία αντίδραση, ώστε να σταματήσει επιτέλους ο εμπαιγμός των προγόνων μας και η καπήλευση της Ιστορίας μας, αλλά και να προωθηθούν λύσεις σε σημερινά προβλήματα της Μάνης.

Τι ζητάμε; να μη μας αγνοούν. Να μη λείπει από τα σχολικά βιβλία η συμβολή της Μάνης στους απελευθερωτικούς αγώνες της πατρίδας μας.

Πρέπει ή δεν πρέπει, λοιπόν, να απαιτήσουμε την επανέκδοση του εν λόγω «Χρονολογίου…» στον ίδιο αριθμό αντιτύπων, με τις απαραίτητες συμπληρώσεις και διορθωτικό εισαγωγικό κείμενο;

Πρέπει ή δεν πρέπει να βροντοφωνάξουμε τα λόγια του Πανεπιστημιακού κ. Χρήστου Γούδη, που στην ομιλία του κατά τον εορτασμό της 17ης Μαρτίου του 2002, στην Αρεόπολη, παρουσία του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κωνσταντίνου Στεφανόπουλου, είπε:

…Κανένα Αθηνοκεντρικό κράτος και καμία κοντόφθαλμη μικροπολιτική διαίρεση δεν μπόρεσε, δεν μπορεί και δεν θα μπορέσει ποτέ να εξαλείψει τους αγώνες και την προσφορά της Μάνης στην διαμόρφωση της Ελληνικής Ιδέας. Καμία παράλειψη από τις φυλλάδες της ιστορίας που κυκλοφορούν γραμμένες από ξενέρωτους γραφιάδες δεν μπορεί να σβήσει τον Πετρόμπεη, τον Ηλία, τον Κυριακούλη, τους Μακεδονομάχους, τον Δαβάκη και τον Σταυριανάκο.

Γιατί, μας τους διδάξαν οι πατεράδες μας και τους διδάσκουμε στα παιδιά μας.
Και γιατί είμαστε λίγοι και ταυτόχρονα πολλοί.
Γιατί αναπνέουμε, και μυρίζουμε λιοτρίβι,
Γιατί περπατάμε, και σκαρφαλώνουμε βράχους,
Γιατί κοιτάμε τη θάλασσα, κι΄ αγναντεύουμε Ταίναρο,
Γιατί σηκώνουμε το βλέμμα μας, κι αντικρίζουμε Ταΰγετο,
Γιατί βλέπουμε γυναίκες, κι ερωτευόμαστε νεράιδες,
Γιατί εμείς είμαστε Μανιάτες. Στον Πειραιά, στα Κόρσικα, στην Αμέρικα, τη μέρα και τη νύχτα.

Εμείς είμαστε Μανιάτες και προσδιοριζόμαστε από τις βυζαντινές εκκλησίες μας, τους πύργους και τα κάστρα μας, τα βουνά και τη θάλασσά μας.

Εμείς είμαστε κυρίαρχοι στον τόπο μας, γιατί όλοι οι άλλοι μπορεί να είναι «εδώ και τώρα», εμείς όμως νιώθουμε «και νυν και αεί» και πρέπει να μείνουμε στις θέσεις μας ακλόνητοι, έστω κι αν μείνουμε μόνοι.
Άλλωστε και η κορφή του Ταΰγετου είναι μόνη, αλλά γι' αυτό καμαρώνει…